Nöropsikolojik değerlendirme; nöropsikolojik testler aracılığı ile zihinsel becerilerin değerlendirilmesidir. Unutkanlık testi, Demans testi, Alzheimer testi gibi adlarla bilinen testler aslında çeşitli nöropsikolojik testlerin bir araya gelmesiyle oluşturulan nöropsikolojik test bataryalarıdır.
Nöropsikolojik değerlendirme; frontotemporal demans (FTD), Lewy Cisimcikli demans, Alzheimer gibi ilerleyici nörolojik rahatsızlıkların tanı koymasında kullanılabileceği gibi aynı zamanda bu tür nörolojik rahatsızlıkların seyrini takip etmek için kullanılmaktadır.
Nöropsikolojik testlerin kullanım alanı bunlarla sınırlı değildir. Çeşitli sebeplerle beyin işlevlerinin yeterliliğini sınamak isteyen kişiler; nöropsikolojik değerlendirme yaptırarak beyin işlevlerinin performansı hakkında bilgi sahibi olabilir. Örneğin uzun süreli uyuşturucu madde kullanımı olan kişi, kullandığı maddelerin beyin işlevlerine olan etkisini nöropsikolojik değerlendirme ile sınayabilir.
Nöropsikolojik testlerin her biri farklı beyin fonksiyonlarını değerlendirmektedir. Bu fonksiyonların başlıcaları şunlardır;
- Kısa süreli hafıza uzun süreli hafıza (sözen bellek ve görsel bellek olarak ayrı ayrı değerlendirilmektedir).
- Dikkatli odaklanmak ve sürdürmek, iki şeye aynı anda dikkat edebilmek, çeldirici uyaranları dikkat odağının dışında tutabilmek.
- Dürtü kontrolü, istenmeyen bir tepkiyi bastırabilmek.
- Planlama becerisi ve organizasyon becerisi.
- Empati becerisi ve sosyal uygunluk becerisi.
- Görsel / Mekansal (uzamsal) beceriler.
- Akıl yürütme, alışılmış bir davranış kalıbını değiştirebilme, sebatlılık.
- Zaman ve yer oryantasyonu
Nöropsikolojik değerlendirme yapılacak kişinin şikayetleri dikkate alınarak kişiye uygun testler belirlenir ve uygulama gerçekleştirilir. Sağlıklı bir uygulamanın gerçekleşmesi için uygulama ortamının dikkat dağıtıcı unsurlardan ( ses ve ışık gibi) arındırılmış olması gerekmektedir. Uygulama yaklaşık olarak 1-2 saat arası sürmektedir. Kişinin performansı ve uygulanacak testlerin sayısı bu süreye etki etmektedir. Uygulama tamamlandıktan sonra testi uygulayan uzman tarafından test performansı değerlendirilerek raporlanır. Raporun çıkma süresi 1 veya 2 gün sürebilir.
